Zwanen in de Westerschelde: 'Mijn dag heeft een gouden randje'

Sta ik in de stoverij te roeren, zie ik opeens grote vogels gracieus en snel voorbij paddelen. "Ed", brul ik (ik zie niet zo best in de verte zonder bril), "wat zit daar in het zeetje?" "Zwanen," antwoordt hij droog. Ik laat mijn pan in de steek, rits mijn camera van tafel, zoom op hoogste stand, uit de vrije hand, verhip er zit echt een koppel zwanen in zoute Westerscheldewater naar visjes te zoeken! De dag van Rita Bardoul heeft weer een gouden randje.
Ze zijn hier niet vaak te zien, een enkele keer maar, in familiale kring. Zwanen zijn elegante vogels met een lange hals. Ze zijn zwaargebouwd en stijgen moeizaam op van het water. Daarbij trappelen ze en slaan ze krachtig met de vleugels. Het voedsel bestaat meestal uit waterplanten, die gezocht worden in ondiep water. Hierbij komt hun lange hals goed van pas. Maar bij gebrek aan flora zal de zwaan ook kleine vissen eten. De witte zwaan komt verreweg het meeste voor op het noordelijk halfrond.

Liefde en lelijke eendjes
Zwanen staan symbool voor de liefde. Ze vormen één van de weinige diersoorten die monogaam zijn. Wanneer de partner overlijdt, nemen ze dan ook echt de tijd om een nieuwe relatie aan te gaan. Dit geldt overigens niet voor elke zwaan. Wetenschappers hebben ontdekt dat met name de zwarte zwaan nog wel eens van meerdere walletjes eet. Ik weet in welke soort "mijn" zwarte zwaan geclassifeerd is, wel dat ze in een prisma zat, wat uitzonderlijk is.
De nestjongen hebben nog een grijze of bruine donsvacht en een relatief korte hals. De jongen zijn best lelijk. Al een paar uur na het uitkomen, kunnen ze lopen en zwemmen. Het zijn dus nestvlieders. Gedurende enkele maanden worden de jongen door beide ouders warm gehouden en bewaakt. Voedsel zoeken doen ze zelf.

Britse delicatesse
Een zwaan leeft in het wild ongeveer 20 jaar. In Engeland zijn alle wilde zwanen eigendom van de koningin, die officieel de titel ‘Seigneur of the Swans’ voert. Tegenwoordig oefent koningin Elizabeth II dat koninklijk voorrecht alleen nog uit op delen van de rivier de Thames en enkele bijrivieren. Het eigendomsrecht van de zwanen werd al in de twaalfde eeuw opgeëist door de Engelse monarchie, die de zwanen als delicatesse serveerde op koninklijke feesten. Gelukkig zijn ook daar de watervogels nu beschermd en worden deze niet meer opgegeten.

Stervende zwanenzang
De zwanenzang is een verwijzing naar de mythe dat een zwaan als hij zijn sterven voelt aankomen, nog eenmaal in een wonderschoon gezang uitbarst. Deze mythe komt voor in de Phaedo van Plato. Socrates zegt hier op de avond voor zijn terechtstelling dat zwanen voordat ze sterven niet uit droefheid mooier zingen dan ooit tevoren, maar uit blijdschap over de weldaden die hen van Apollo na de dood te wachten staan. Luister en kijk  hier naar de stervende zwaan: www.youtube.com.  

Hoe sierlijk bewegen ze
in het water glijden
als ballerina's zonder spitsen
met koninklijke elegante gratie
de hals devoot maar trots gestrekt
de pootjes onzichtbaar paddelend
bij 't raken van hun bekjes worden 2 wezens tot één hart gesmeed
de zwaan staat voor romantiek
een ieder slaakt een zucht bij 't aanschouwen van het mooie waterkind

Zwanen zijn beschermde vogels !

- Rita Bardoul -